در ماه مه ۲۰۲۴، قیس سعید، رئیس جمهور تونس در تهران، برای شرکت در مراسم یادبود ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران، سفر کرد. این نخستین حضور یک رئیس جمهور تونسی در ایران پس از نزدیک به شش دهه بود که توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. این سفر، علاوه بر ابراز همدردی، نشان‌دهنده تمایل تونس به تقویت روابط با ایران و تنوع‌بخشی به سیاست خارجی خود است. برخی تحلیل‌گران معتقدند که این اقدام می‌تواند به توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی میان دو کشور منجر شود.
پیشینه روابط ایران و تونس
روابط ایران و تونس سابقه‌ای طولانی دارد که به دوران امپراتوری هخامنشی بازمی‌گردد. نام «کارخا»، که احتمالاً همان کارتاژ یا قرطاجنه است، در سنگ‌نوشته آرامگاه داریوش در نقش رستم ذکر شده است. این امر نشان‌دهنده ارتباطات تاریخی میان دو منطقه است. در دوران معاصر، ایران از نخستین کشورهایی بود که با اعزام نماینده به تونس در سال ۱۳۳۵ شمسی (۱۹۵۶ میلادی)، استقلال این کشور را به رسمیت شناخت. سفارت ایران در تونس در ۱۵ آبان ۱۳۳۶ شمسی (۱۹۵۷ میلادی) افتتاح شد. در ادامه، حبیب بورقیبه، رئیس جمهور وقت تونس، به همراه همسرش در سال ۱۳۴۳ شمسی به تهران سفر کرد و محمدرضا پهلوی نیز در فروردین ۱۳۴۸ شمسی به همراه همسرش از تونس دیدار کرد. در این سفرها، توافق‌نامه‌های فرهنگی و اقتصادی و تفاهم‌نامه لغو روادید میان دو کشور امضا شد. سفارت تونس در تهران نیز در سال ۱۳۵۱ شمسی (۱۹۷۲ میلادی) افتتاح گردید.
پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، روابط دو کشور تحت تأثیر تحولات منطقه‌ای و جهانی قرار گرفت. با این حال، برخلاف بسیاری از کشورهای عربی، تونس روابط خود با ایران را حفظ کرد و در مواقعی نقش میانجی میان ایران و دیگر کشورهای عربی ایفا نمود. به عنوان مثال، تونس یکی از معدود کشورهای عربی بود که نسبت به حملات سال ۲۰۱۷ تهران ابراز همدردی کرد و هر دو کشور اظهار داشتند که هیچ محدودیتی در افزایش همکاری بین ایران و تونس وجود ندارد.
در حوزه فرهنگی، پیوندهای عمیقی میان دو کشور وجود دارد. ورود اسلام به تونس و همراهی ایرانی‌ها، به‌ویژه خراسانی‌ها، با فاتحان عرب در فتح إفریقیه، نقطه عطفی در تاریخ و میراث مشترک فرهنگی دو کشور به شمار می‌رود. امروزه، حضور واژگان فارسی در زبان محاوره‌ای تونس نشان‌دهنده عمق ارتباطات تاریخی فرهنگی ایران با این کشور مسلمان است.
در مجموع، روابط ایران و تونس با وجود فراز و نشیب‌های تاریخی، همواره بر پایه احترام متقابل و همکاری در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی استوار بوده است. این روابط می‌تواند الگویی برای تعاملات مثبت میان کشورهای منطقه باشد.
دلایل سفر قیس سعید به تهران
در ماه مه ۲۰۲۴، قیس سعید، رئیس جمهور تونس، برای شرکت در مراسم یادبود ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران، به تهران سفر کرد. این سفر، نخستین حضور یک رئیس جمهور تونسی در ایران پس از نزدیک به شش دهه بود و توجهات بسیاری را به خود جلب کرد.
1. ابراز همدردی و تقویت روابط دوجانبه
حضور قیس سعید در مراسم یادبود، نشان‌دهنده ابراز همدردی دولت و ملت تونس با ایران بود. وی در دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی اظهار داشت: «آخرین دیدار ما با رئیس جمهور فقید ایران، چندی پیش در الجزایر بود و در همان‌جا توافق کردیم که من به تهران بیایم، اما هیچ‌گاه تصور نمی‌کردم برای ابراز تسلیتِ فوت ایشان به تهران بیایم.»
2. تغییر رویکرد در سیاست خارجی تونس
این سفر می‌تواند نشان‌دهنده تمایل تونس به تنوع‌بخشی در روابط بین‌المللی و کاهش وابستگی به کشورهای غربی باشد. قیس سعید، که پرورده مکتب ناسیونالیسم عرب است و پیوسته از «زورگویی خارجی» (غربی‌ها) شکایت می‌کند، با سفر به تهران مسیری دیپلماتیک را برگزیده که طی آن ایدئولوژی ضدامپریالیستی با مقتضیات دستیابی به کمک‌های مالی همخوانی می‌یابد.
3. پیامدهای اقتصادی و سیاسی
اقتصاد تونس در حال حاضر با چالش‌های جدی مواجه است و این کشور به دنبال منابع جدیدی برای حمایت مالی است. سفر به تهران می‌تواند بخشی از استراتژی تونس برای جلب حمایت‌های اقتصادی و سیاسی از کشورهای غیرغربی باشد. به گفته حمزه مدب، پژوهشگر تونسی‌تبار، «قیس سعید مدام به آمریکایی‌ها و اروپاییان هشدار می‌فرستد که تونس حق خود می‌داند که روابطش را با سایر دول، از جمله قدرت‌های ضدغربی تقویت کند.
دیدارهای دیپلماتیک در تهران
در جریان این سفر، قیس سعید با مقامات ارشد ایران، از جمله آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، دیدار و گفتگو کرد. در این دیدارها، بر توسعه همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف تأکید شد. رهبر ایران از حضور رئیس جمهور تونس در تهران استقبال کرده و آن را فرصتی برای تجدید و تقویت روابط دو کشور دانستند.
پیامدهای احتمالی سفر برای روابط دوجانبه
سفر رئیس جمهور تونس به تهران می‌تواند آغازی برای فصل جدیدی در روابط دو کشور باشد. تقویت همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی میان ایران و تونس می‌تواند به توسعه و ثبات منطقه‌ای کمک کند. همچنین، این سفر ممکن است به تونس در متنوع‌سازی روابط خارجی و کاهش وابستگی به کشورهای غربی یاری رساند.
نتیجه‌گیری
حضور قیس سعید، رئیس جمهور تونس، در تهران برای شرکت در مراسم یادبود ابراهیم رئیسی، نقطه عطفی در روابط دو کشور محسوب می‌شود. این سفر، علاوه بر ابراز همدردی، می‌تواند زمینه‌ساز تقویت همکاری‌های دوجانبه و گسترش روابط در حوزه‌های مختلف باشد. با توجه به تحولات منطقه‌ای و جهانی، توسعه روابط ایران و تونس می‌تواند به نفع هر دو کشور و ثبات منطقه‌ای باشد.
مقالات مرتبط: