زندگی در تاجیکستان برای افغانها [بررسی وضعیت کار مهاجرین افغان]
در دهه‌های اخیر، تاجیکستان به‌عنوان یکی از مقاصد مهاجرت برای افغانها شناخته شده است. نزدیکی جغرافیایی، زبان مشترک و فرهنگ‌های مشابه، عواملی بوده‌اند که مهاجرین افغان را به سمت این کشور همسایه کشانده‌اند. اما آیا زندگی در تاجیکستان برای افغانها آسان است؟ آیا امکان اشتغال، اقامت و رشد در این کشور وجود دارد؟ این محتوا نگاهی دقیق و انسانی به وضعیت مهاجرین افغان در تاجیکستان، چالش‌های کاری، فرصت‌های زندگی و نقش سازمان‌های بین‌المللی دارد.
چرا تاجیکستان یکی از مقاصد محبوب برای مهاجرین افغان است؟
با سقوط نظام سیاسی قبلی در افغانستان و بحران‌های امنیتی و اقتصادی، هزاران افغان به امید یافتن آرامش و ثبات به کشورهای همسایه پناه آوردند. یکی از نزدیک‌ترین و آشناترین گزینه‌ها برای آن‌ها، تاجیکستان بود. زبان فارسی (دری و تاجیکی) یک مزیت بزرگ برای افغانها به‌شمار می‌رفت، زیرا آن‌ها می‌توانستند بدون نیاز به یادگیری زبانی جدید در جامعه جدید جا بیفتند.
اما زندگی در تاجیکستان برای افغانها فقط به اشتراکات فرهنگی محدود نمی‌شود. چالش‌هایی مثل وضعیت حقوقی، اقامتی، اقتصادی و به‌ویژه اشتغال، بر زندگی روزمره‌ی مهاجرین افغان در این کشور سایه انداخته است.
وضعیت اقامت و جمعیت مهاجرین افغان در تاجیکستان
پیش از پرداختن به مسائل کاری، بهتر است ابتدا به وضعیت اقامت مهاجرین افغان در تاجیکستان بپردازیم. بر اساس آمار کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR)، تا پایان سال ۲۰۲۲ بیش از ۸۴۰۰ پناهجو و بیش از ۱۱۰۰ متقاضی پناهندگی در تاجیکستان حضور داشتند که اکثریت قابل توجهی از آن‌ها را افغانها تشکیل می‌دهند. این آمار، تصویری کلی از حضور افغانها در کشور همسایه را به ما می‌دهد.
اما همه‌چیز طبق آمارها پیش نمی‌رود. گزارش‌هایی در رسانه‌ها منتشر شده مبنی بر اخراج برخی مهاجرین افغان از تاجیکستان، حتی آن‌هایی که مدارک معتبر و قانونی اقامت یا درخواست پناهندگی داشتند. این مسئله نگرانی‌های جدی در میان جامعه افغان های مقیم تاجیکستان ایجاد کرده و آینده‌ی آنان را با ابهام روبه‌رو ساخته است.
فرصت‌ها و چالش‌های کار در تاجیکستان برای افغانها
کار در تاجیکستان برای افغانها، یکی از موضوعات حیاتی است. بسیاری از مهاجرین افغان در تاجیکستان برای تأمین معیشت خود به‌دنبال اشتغال هستند. با این حال، بازار کار در تاجیکستان چندان بزرگ نیست و نرخ بیکاری در این کشور، به‌ویژه در میان جوانان، بالاست. همین موضوع باعث می‌شود افغانها با رقبای محلی نیز روبه‌رو باشند.
در برخی مشاغل تخصصی مانند آموزش زبان، فناوری اطلاعات، صنایع دستی و خدمات، افغانها توانسته‌اند جایگاه‌هایی برای خود پیدا کنند. افرادی که تجربه‌ی کاری یا تحصیلات مرتبط داشته، شانس بیشتری برای استخدام دارند. اما ورود به بازار کار رسمی نیازمند اخذ ویزای کاری و مجوزهای لازم است. این فرایند معمولاً پیچیده و زمان‌بر است و نیاز به حمایت کارفرمایی دارد که حاضر باشد استخدام یک افغان را بر عهده بگیرد.
در کنار این، افغان های مقیم تاجیکستان با تبعیض‌های اجتماعی و قانونی هم مواجه‌اند. بسیاری از آن‌ها ترجیح می‌دهند در بازار غیررسمی یا مشاغل خرد مانند فروشندگی، خدمات خانگی یا کارگری مشغول شوند. اما این مشاغل، امنیت شغلی و درآمد پایداری فراهم نمی‌کنند.
نقش سازمان‌های بین‌المللی در حمایت از مهاجرین افغان در تاجیکستان
با توجه به شرایط پیچیده‌ی مهاجرین، نهادهای بین‌المللی مانند UNHCR تلاش‌هایی برای کمک به افغانها در تاجیکستان انجام داده‌اند. این حمایت‌ها شامل ارائه خدمات مشاوره حقوقی، کمک‌های مالی محدود، فراهم‌کردن آموزش و کمک به اقامت قانونی است. برخی سازمان‌های محلی نیز با حمایت نهادهای بین‌المللی برنامه‌هایی برای آموزش حرفه‌ای مهاجرین ترتیب داده‌اند تا آن‌ها بتوانند در جامعه جدید مهارت‌آموزی کرده و شغلی پیدا کنند.
اما این کمک‌ها به هیچ وجه کافی نیست. با افزایش تعداد مهاجرین و محدودیت منابع، این نهادها با چالش‌های جدی مواجه‌اند. همچنین در برخی موارد گزارش‌هایی منتشر شده که دولت تاجیکستان با وجود همکاری رسمی با این نهادها، برخی پناهجویان افغان را بازداشت یا اخراج کرده است. این مسائل نشان می‌دهد که هماهنگی بین‌المللی برای تضمین حقوق مهاجرین افغان در تاجیکستان نیازمند تلاش و شفافیت بیشتری است.
چشم‌انداز آینده زندگی در تاجیکستان برای افغانها
در نهایت، باید پذیرفت که زندگی در تاجیکستان برای افغانها با تمام فرصت‌ها و اشتراکات فرهنگی، همچنان پر از ابهام است. برخی از افغان های مقیم تاجیکستان توانسته‌اند در جامعه جا بیفتند، کسب‌وکارهای کوچکی راه بیندازند یا حتی در نهادهای غیردولتی و آموزشی فعالیت کنند. اما بخش بزرگی از مهاجرین همچنان با ناامنی شغلی وضعیت مبهم اقامت و احتمال بازگشت اجباری مواجه‌اند.
بهبود وضعیت مهاجرین افغان در تاجیکستان تنها زمانی ممکن خواهد بود که دولت تاجیکستان، نهادهای بین‌المللی و حتی جامعه جهانی به یک درک مشترک از مسئولیت انسانی خود برسند. اگر ساختارهای حمایت از مهاجرین تقویت شود، امکان آن وجود دارد که تاجیکستان به محلی امن‌تر و پایدارتر برای هزاران افغان تبدیل شود.
جمع‌بندی نهایی
زندگی در تاجیکستان برای افغانها مفهومی است که در دل خود امید، چالش، ترس و تلاش را با هم دارد. مهاجرین افغان در تاجیکستان با وجود تمام سختی‌ها همچنان به آینده امیدوارند. اما این امید، نیازمند حمایت جدی و پایدار است. کار در تاجیکستان برای افغانها یک مسیر دشوار اما ممکن است؛ مشروط بر آن‌که موانع قانونی، فرهنگی و اقتصادی کاهش یابد.
در پایان باید گفت که افغان های مقیم تاجیکستان بخش مهمی از جمعیت مهاجر کشور هستند و صدای آن‌ها باید شنیده شود؛ نه فقط در آمارها، بلکه در سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات عملی.
مطالب مرتبط: